Τα τελευταία χρόνια, η άνοδος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης είναι ραγδαία και άκρως εντυπωσιακή. Πλατφόρμες όπως το TikTok έχουν τραβήξει την προσοχή εκατομμυρίων ανθρώπων σε όλο τον κόσμο, με τους χρήστες να περνούν ώρες κάθε μέρα κάνοντας κύλιση (σκρόλινγκ) σε ατελείωτες ροές βίντεο. Τα social media έχουν γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μας.
Τα χρησιμοποιούμε για να παραμένουμε σε επαφή με τους φίλους και την οικογένειά μας, να μοιραζόμαστε τις σκέψεις και τις εμπειρίες μας και να είμαστε ενημερωμένοι για τα τελευταία νέα και τις τάσεις. Ωστόσο, η υπερβολική χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης μάς έχει αλλάξει με τρόπους που ίσως ούτε καν συνειδητοποιούμε.
Ποιες είναι οι συνέπειες αυτού του εθισμού στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τι μπορούμε να κάνουμε για να αντιμετωπίσουμε αυτή την κατάσταση;
Πρώτα και κύρια, είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι ο εθισμός στα social media είναι ένα υπαρκτό πρόβλημα. Άνθρωποι όλων των ηλικιών στρέφονται όλο και περισσότερο σε εφαρμογές όπως το TikTok ως τρόπο για να ξεφύγουν από τα προβλήματά τους και να βρουν προσωρινή ανακούφιση από το άγχος της καθημερινότητας. Ωστόσο, αυτού του είδους ο εθισμός μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες για την ψυχική υγεία και την ευημερία μας.
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μας απομακρύνουν
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν δημιουργήσει μια ψευδαίσθηση σύνδεσης. Έχουμε χιλιάδες followers, αλλά πόσους από αυτούς γνωρίζουμε πραγματικά;
Η συνεχής ανάγκη για επιβεβαίωση μέσω των likes και των σχολίων μας έκανε να ξεχάσουμε το πραγματικό νόημα της σύνδεσης και της ανθρώπινης επαφής. Λαχταρούμε την προσοχή των ξένων περισσότερο από την αγάπη και την υποστήριξη των σχέσεων μας στην πραγματική ζωή. Αυτό οδήγησε σε μείωση της ενσυναίσθησης, καθώς θεωρούμε ότι είναι θεμιτό και πιο εύκολο να είμαστε σκληροί και αναίσθητοι απέναντι στους ανθρώπους στο διαδίκτυο παρά στην πραγματική ζωή.
Ένας από τους βασικούς κινδύνους του εθισμού στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι ότι μπορεί να οδηγήσει σε μια αίσθηση ανούσιας και άσκοπης ζωής. Όταν ξοδεύουμε ώρες κάθε μέρα σκρολάροντας στο TikTok ή σε άλλες πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης, ουσιαστικά χάνουμε τον χρόνο μας σε περισπασμούς χωρίς νόημα. Αυτό μπορεί να μας κάνει να έχουμε ένα συνεχές συναίσθημα “ανεκπλήρωσης” και να αισθανόμαστε αποσυνδεδεμένοι από τον κόσμο γύρω μας. Όλα τα παραπάνω οδηγούν σε μια αίσθηση απελπισίας και απόγνωσης.
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν μειώσει σημαντικά το εύρος της προσοχής μας. Η συνεχής κύλιση (scrolling) και η εναλλαγή μεταξύ των εφαρμογών μας έχει καταστήσει δύσκολο να εστιάσουμε σε μία εργασία για μεγάλο χρονικό διάστημα. Αποσπάται ευκολότερα η προσοχή μας και δυσκολευόμαστε να διατηρήσουμε πληροφορίες. Πολύ συχνά μέσα στη μέρα θα τσεκάρουμε το κινητό για οτιδήποτε νέο. Αυτό οδηγεί σε μείωση της παραγωγικότητας και της δημιουργικότητας μας, καθώς δεν είμαστε σε θέση να συγκεντρωθούμε σε ένα πράγμα για αρκετό καιρό ώστε να παράγουμε ουσιαστικό έργο ακόμα και αν θέλουμε.
Είμαστε αυτό που κάνουμε επανειλημμένως. Η τελειότητα δεν είναι μια πράξη αλλά μια συνήθεια
Αριστοτέλης
Ο εθισμός στα social media έχει πολύ αρνητικές επιπτώσεις
Επιπλέον, ο εθισμός στα social media μπορεί να τροφοδοτήσει τις χειρότερες τάσεις μας ως ανθρώπινα όντα. Αυτές οι εφαρμογές έχουν σχεδιαστεί για να είναι εθιστικές, με ατελείωτες ροές περιεχομένου που είναι ειδικά προσαρμοσμένες στα ενδιαφέροντα και τις προτιμήσεις μας. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε ένα είδος “εφέ θαλάμου ηχούς” (echo chamber), όπου βλέπουμε μόνο περιεχόμενο που επιβεβαιώνει τις υπάρχουσες πεποιθήσεις και προκαταλήψεις μας. Με αυτό τον τρόπο ενισχύονται τα αρνητικά μοτίβα σκέψης και οδηγούμαστε σε μια φυλετική και κοινωνική ομαδοποίηση που ενισχύει τον ρατσισμό και τον διχασμό.
Η αντίληψή μας για την πραγματικότητα έχει διαστρεβλωθεί. Βομβαρδιζόμαστε με επιμελημένες εικόνες και πληροφορίες που δείχνουν μόνο τα καλύτερα μέρη της ζωής των ανθρώπων ή τα μέρη που θέλουν να μας δείξουν. Συγκρίνουμε τους εαυτούς μας με αυτά τα ψεύτικα πρότυπα που μας οδηγούν σε μείωση της αυτοεκτίμησης και αύξηση του άγχους και της κατάθλιψης. Αρχίζουμε να πιστεύουμε ότι η αξία μας μετριέται από τα like και τους followers μας, νιώθοντας μια συνεχή ανάγκη για επικύρωση και προσοχή.
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν οδηγήσει στην άνοδο της κουλτούρας ακύρωσης (cancel culture). Γρήγορα κρίνουμε και καταδικάζουμε τους ανθρώπους με βάση τη διαδικτυακή συμπεριφορά τους ή τις πεποιθήσεις τους, χωρίς να τους δίνουμε την ευκαιρία να εξηγηθούν. Αυτό έχει οδηγήσει σε μια κουλτούρα φόβου, όπου οι άνθρωποι φοβούνται να πουν τη γνώμη τους ή να εκφράσουν τις απόψεις τους από φόβο μήπως “ακυρωθούν”. Όπου οι επιπτώσεις μιας “ακύρωσης” μπορεί να είναι πέρα από κοινωνικές και οικονομικές. Έχουμε χάσει την ικανότητα να κάνουμε ουσιαστικές συζητήσεις και ανταλλαγή απόψεων, οδηγούμενοι σε μια πτώση της κριτικής σκέψης και του ορθού διανοητικού λόγου.
Το πρόβλημα με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι ότι μοιάζουν πολύ με το να κοιτάς σε έναν καθρέφτη λούνα παρκ. Βλέπεις τον εαυτό σου να αντανακλάται σε σένα, αλλά η εικόνα που λαμβάνεις είναι παραμορφωμένη.
Catherine Price – Συγγραφέας του How to Break Up with Your Phone
Τι μπορούμε να κάνουμε για να βελτιώσουμε την ζωή μας
Λοιπόν, τι μπορούμε να κάνουμε για να ξεπεράσουμε τον εθισμό στα social media και να ανακτήσουμε την αίσθηση του σκοπού και του νοήματος στη ζωή;
Το πρώτο βήμα είναι να αναλάβουμε την ευθύνη των πράξεων μας. Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι είμαστε υπεύθυνοι για τον χρόνο που αφιερώνουμε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τον αντίκτυπο που έχει αυτό στη ζωή μας. Πρέπει, επίσης, να είμαστε πρόθυμοι να κάνουμε αλλαγές στη συμπεριφορά μας προκειμένου να σπάσουμε τον κύκλο του εθισμού.
Μια άλλη βασική στρατηγική για να ξεπεράσουμε τον εθισμό στα social media είναι να επικεντρωθούμε σε ουσιαστικές δραστηριότητες και σχέσεις στη ζωή μας. Αντί να ξοδεύουμε ώρες κάνοντας κύλιση στο TikTok, θα πρέπει να επενδύουμε τον χρόνο και την ενέργεια μας σε πράγματα που μας δίνουν την αίσθηση του σκοπού και της εκπλήρωσης. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει κάποιο χόμπι, εθελοντισμό και κοινωνική εργασία ή να περνάμε χρόνο με τα αγαπημένα μας πρόσωπα.
Τελικά, το κλειδί για να ξεπεράσουμε τον εθισμό στα social media είναι να καλλιεργήσουμε μια αίσθηση σκοπού και νοήματος στη ζωή μας δίνοντας προτεραιότητα στην ουσιαστική επαφή. Εστιάζοντας σε ουσιαστικές δραστηριότητες και σχέσεις, μπορούμε να βρούμε μια αίσθηση ολοκλήρωσης και σύνδεσης που είναι πολύ πιο ικανοποιητική από ότι θα μπορούσε ποτέ να προσφέρει οποιοδήποτε scrolling στο Tik Tok “για να περάσει η ώρα”.
Πρέπει να αναλάβουμε την ευθύνη για τις πράξεις μας και να είμαστε πρόθυμοι να κάνουμε αλλαγές στη συμπεριφορά μας προκειμένου να σπάσουμε τον κύκλο του εθισμού.
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μάς έχουν αλλάξει βαθιά. Είναι γεγονός και πρέπει να το παραδεχθούμε. Έχουμε χάσει την αίσθηση της σύνδεσής μας με τους ανθρώπους, διαστρεβλώσαμε την αντίληψή μας για την πραγματικότητα, μειώσαμε το εύρος της προσοχής μας και δημιουργήσαμε μια κουλτούρα φόβου και κρίσης. Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε αυτές τις αλλαγές και να λάβουμε μέτρα για μετριάσουμε τις επιπτώσεις τους
Πρέπει να θυμόμαστε τη σημασία που έχουν οι σχέσεις στην πραγματική ζωή, να διατηρούμε μια υγιή σχέση και στάση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και να αγωνιζόμαστε για ουσιαστικές συζητήσεις και επικοινωνία. Μόνο τότε μπορούμε να ευδοκιμήσουμε πραγματικά ως άτομα και να αναπτυχθούμε ως κοινωνία.
